Sente ou la’e, iha oras no minute ida ne’e, ita nia Komunidade barak iha kapital Dili, kontinua iha toman aat ida, gosta tebes sunu lixu naun organiku sira, iha fatin hotu – hotu, tuir ida – idak nia gostu.
At liu tan iha viziñu balu, tan de’it hahalok baruk, hodi lalori lixu/foer ba fatin lixeira sira, ikus mai konsiente nia, hodi sunu de’it lixu naun organiku iha uma oin, laharee ba nia viziñu ne’ebé, hela besik loos, iha fatin hanesan.
Tanba ne’e, hodi antesipa ba hahalok sunu lixu naun organiku arbiru iha kapital Dili, hanesan iha suku Comoro, suku Mahodi, inklui Bebonuk, Bairro – Pite, Vila – Verde no Becora, presiza tebes iha movimentu sira, hodi bele sensibiliza komunidade hotu, ne’ebé durante ne’e, iha toman aat ida, pratika sunu lixu naun organiku hodi la respeita ba meiu ambiente.
Lixu naun organiku domina iha Kapital Dili
Fiar ou la’e, haree ka la’e, lixu naun organiku, hanesan plastiku, garafa agua nian, bot e ki’ik, halekar no toba haleu iha kapital Dili.
Durante ne’e, maske Governu estabelese ona fatin lixeira sira, kuaze haleu iha Bairo hotu iha Dili, inklui iha pesoal saneamentu kompleta ho fasilidade karreta lixu nian kuaze 60, hodi rekolla lixu ba Tibar, ida ne’e seidauk iha solusaun di’ak, tanba komunidade maioria, seidauk iha konsensia nato’on, tau lixu sira hotu, tuir nia fatin ne’ebé loloos.
Realidade ida, iha merkadu Comoro, Taibesse, Becora, lixu naun organiku desorganidu. Alende ne’e, parte tasi ibun sira husi tasi – tolu, to’o ba Cristo Rei nu’udar fatin paseiu nian, bainhira mota tun iha tempu udan, lixu naun organiku kuaze nakonu iha rai henek leten sira, kahor malu hanesan kedas ho lixu organiku ne’ebé mak iha.
Lixeira Tibar laiha jestaun ida di’ak
Maske Governu estabelese lixeira Tibar, hanesan fatin ba rai lixu ne’ebé, produs iha kapital Dili, maibé tanba laiha jestaun ida di’ak, no foer hotu lahalo separasaun nune’e, tenke sunu hamutuk.
Haree ba hahalok ne’e, tuir deputadu balu iha Parlamentu Nasional iha inisiu fulan Juñu 2020, liuhosi deklarasaun politika husu ba Governu, atu halo jestaun ida diak konaba lixu sira hotu iha Tibar, tanba foer hotu iha Tibar tanba sa obrigadu tenke sunu.
Deputadu sira mós iha esperansa katak, Tibar labele sae fali fatin lixu ne’ebé desorganizadu, hodi homosu mós degradasaun ambiental ne’ebé pior iha futuru, bainhira kontinua laiha jestaun ida di’ak.
Kay Rala Xanana Gusmão Sai exemplar ba sidadaun hotu
Ligasaun ho tragedia ka inundasaun 4 de abril 2021, sidadaun ida ne’ebé ita hotu koñese ho naran Kay Rala Xanana Gusmão, maske iha aksaun simples hodi hamo’os lixu naun organiku iha lago’a Tasi – Tolu, liu –liu iha inisiu fulan Juñu 2021, husu ba viztante hotu bainhira vizita ba lago’a Tasi – Tolu, inklui residente ne’eb’e besik, labele so’e sunu no soe foer arbiru iha fatin refere, la ho responsabilidade.
Tanba ne’e, husi nia atetude ne’e, nu’udar exemplar ba sidadaun hotu, hodi bele banati, ikus mai bele kontibui ba meius ambiente ne’ebé limpu iha kapital Dili. ***(Time)
Discussion about this post