Governu Presiza Tau Atensaun ba Kondisaun Edukador Timoroan

Manorin na’in ida husi eskola ensinu Sekundáriu 4 de Setembro UNAMET Dili, ho naran kompletu Marcelino da Costa Belo,  husu ba Governu, liu – liu, Ministériu Edukasaun Joventude no deposrtu(MEJD), presiza tau atensaun di’ak  ba, kondisaun moris edukador Timoroan, husi eskola nivel  hotu, tanba sira  mak produs Rekursu umanu ba Nasaun.

“Ida ne’ebé produs rekursu umanu ba Nasaun la seluk la let, sira mak manorin na’in Timoroan.  Governu presiza haree hodi tau atensaun ba kondisaun moris ninian. La’os de’it fó salariu ituan, dehan ida ne’e barak ona. Maibe presiza  fo tan subsidiu ba saúde, subsidiu familiar, hodi nune’e, bele iha garantia ba moris ida ne’ebe dignu, bainhira hala’o knar hanesan edukador,” Marcelino hato’o  kestaun ne’e, ba Jornalista Time Timor liuhosi entrevista  badak iha Becora Dili, sabádu(20/11).

Hanesan profesor ne’ebe hala’o ona knar durante tinan 17, nia parte rekoñese katak, iha moris no realidade edukador sira balun iha Timor – Leste, HASORU kondisaun mizerabel tebes, tanba ne’e, ikus mai hala’o fali atividade seluk iha liur, dala balu la tau atensaun di’ak hodi hala’o knar hanesan edukador.

“Ita nia edukador balu, fa’an fali sasan, futu manu, inklui hala’o fali atividade sira seluk. Ida ne’e akontese oinsa  liga ho dignidade hanesan ema edukador ida. Kondisaun ida ne’e presiza hetan atensaun,” nia husu.

Hatan pergunta ida hosi Jornalista Time Timor konaba  observasaun jeral foka ba kondisaun eskola sira iha Timor – Leste, profesor ne’e, fó komentáriu simples hodi dehan katak, – Eskola balu la’o di’ak ona, maibe eskola públika lubuk ida  ne’ebe Governu mak hari’I, persiza hetan atensaun liu –liu konaba fasilidade eskolar, menus profesor no konidsaun seluk tan.

“Eskola públika barak maske Governu mak harii, maibé kondisaun sira konaba fasilidade eskolar nian, equipamentu pratika, bibleoteka no seluk tan menus no presiza atensaun,” nia esplika ho espresaun preokupa.

Maske nune’e, manorin na’in ne’e,  hato’o rekomendasaun ba Governu katak:

• Presiza  muda sistema, hodi haree ba dezenvolvimentu eskola públika iha Timor – leste, tanba iha eskola balu estudante 50, 60, to’o 80 iha sala ida.
• Fó salariu ba profesor sira, tenke tuir tinan hanorin, signifika ema ne’ebé foin tama nia jata labele hanesan ho sira ne’ebé hanorin kleur ona
• Labele haree profisaun edukador nian, hanesan fali oportunidade hodi hetan servisu.
• Sai  edukador nu’udar vokasaun, no hala’o knar ho responsabilidade
• Governu tenke kria formasaun espesializada ba professor sira hotu, hodi nune’e, bele hala’o funsaun ho profesional

Atu responde ba kestaun sira ne’e, Organizasaun Naun Governamentais sira iha Timor – Leste iha fulan Novembru 2021, hato’o rekomendasaun ba Oitavu Governu Konstitusional iha apresentasaun anu fiska 2022, katak presiza hasa’e montante osamentu ba setor edukasaun, tanba nu’udar setor produktivu hamutuk ho setor importante sira seluk.

Enkuantu husi parte ne’ebé  lahanesan Reitor DIT, Dr. Alvaro Menezes Amaral,  liuhosi Jornalista Time Timor iha fulan Novembru  2021 liuhosi entrevista  dehan, “Atu lori sai Timor – Leste, husi Mukit no Ki’ak ba moris di’ak, setor edukasaun nu’udar setor importante. Maibé atu to’o ba mehi ida ne’e, presiza atensaun husi parte hotu, liu – liu Governu.” Lian reitor DIT.   

Hodi responde ba kestaun sira ne’e hotu, setor edukasaun mós, sai preoridade importante ida ba Oitavu Governu Konstitusional, ne’ebe,  mak  lideradu husi Primeiru Ministru Taur Matan Ruak.****(Time)