Investigasaun balu konaba ezistensia sigaru iha Timor – Leste, ba tinan 2022 relata katak, sigaru illegal ho modelu kuaze hat ou lima, tama husi fronteira rai Maran entre Timor – Leste no Indonesia(NTT) ho kunatidade bot, oras ne’e, espalla no fa’an ona iha Munisipíu sira.
Problema ne’e akontese tanba servisu Alfandega ladu’un kontrola masima. Alende ne’e, deskonfia iha mós rede husi liur no laran, ne’ebé metin tebes.
Relatoriu ne’e mos sita katak, sigaru illegal ne’ebe tama la uza estiker, ida ne’e nia kompozisaun, eziste nikotina ho porsentu bot, nune’e, ba joven ou ema fumador sira konsumu , sira sai dependensia permanente ba sigaru sira ne’e.
“Sigaru sira ne’e, eziste droga, no nikotina iha laran ne’ebé bot tebes. Ida ne’e estraga ema nia saúde, la’ós deit ba fumador sira, maibé afeta mos ba fumador pasivu sira tanba bele hetan impaktu husi sigaru suar, liu –liu idade labarik (kosok oan )”, hato’o husi investigador ida.
Haklean tan katak, problema iha liña fronteira Timor – Leste nian, la’ós de’it sigaru illegal mak tama, mas akontese mos kontra bandu sira seluk, ne’ebe durante ne’e Nasaun lasente katak ida ne’e, fo hela impaktu ladiak ba area saúde, akonomian, no seluk tan.
“Governu tenke haree ida ne’e, liu –liu autoridade kompetente sira labele dukur demais. Se rekursu, lato’o, tenke aumenta. Se laiha konesimentu di’ak oinsa kontrola iha lina fronteira, Nasaun presiza husu ajuda ba Pais sira ne’ebe iha ona esperensia”, rekomenda ba Governu.
Antes ne’e, ONG Fundasaun Mahein ne’ebé tau matan ba parte siguransa no defeza nian hato’o bebeik ona katak, difisil ituan hodi kontrola atividade illegal no kontra bandu sira hotu iha liña fronteira ne’eba, tanba area ida luan. Maske nune’e, husu ba Governu, presiza aumenta tan rekursu sira, tantu ema, fasilidade sira ne’ebé adekuadu, hodi kontrola no bele minimiza transaksaun illegais sira, nune’e lori vantazen mai Timor – Leste. *** (TTM)
Discussion about this post