Lia na’in Aú Na’I Loni, husi aldeia Ana Waru, suku Caibada I, postu administrativu Baukau vila, Munisípiu Baukau dehan, dala wa’in ema hatene kurita só maioria moris de’it iha tasi, maibé uniku ituan iha Timor, situasaun hatudu kurita metan iha lian Wai Ma’a dehan Gite bele moris hotu, iha be’e laran ho tempu naruk maske distansia do’ok tebes husi tasi ibun.
“Ida ne’e, lulik ituan maibé fiar ou la’e, uluk kuku sira bainhira tunu ou halo tuir dala ruma mosu. Parese ida ne’e mak nai’in hodi protese be’e ida ne’e,” dehan Loni ba Time Timor, iha Caibada loron 7 fulan Febereiru 2021.
Ho espresaun tauk lia na’in ne’e mós hato’o katak, beila ala sira tempu uluk nian, sira kumpre no kada tinan sempre halo tuir ritual tunu iha be’e matan refere, nune’e be’e ne’e, sempre mai ho volume bo’ot, hodi uza ba halo Natar, to’os iha tempu bailoron, no platasaun sira inklui fasilita populasaun nia necesidade moris.
“Avo sira uluk, beik iha surat maibé iha ligasaun forte ho natureza no kumpri. Iha be’e matan ida ne’e, iha Portugés nia tempu to’o mai Indonesia nian bé matan ne’e volume maka’as tebes. Maibé komu dala ruma nia ritual lahalo ona hanesan uluk, mak be’e ne’e, ladun bo’ot ona hanesan uluk” lia na’in ne’e halo komparasaun.
Observasaun Time Timor iha be’e Matan Caibada I, ne’ebé besik los iha eskola primaria Caibada I, komunidade husi aldeia tolu mak asesu hanesan aldeia Ana Waru, Haurobu, no Wani – uma.
Parte sagradu ida, bé matan ne’e mós uniku ituan, tanba bainhira mate ruma iha suku laran, bandu tebes mate isin labele liuhosi bé ulun, maibé tenke liuhosi be’e ain. Regulamentu ne’e, vigora dezde uluk to’o ohin loron, tanba tauk katak, bainhira mate isin liuhosi bé ulun, be bele maran tuir fiar ne’eb”e mak iha.****(H)
Discussion about this post